Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2011

Η θεωρία των Ιδεών

«Το ζήτημα με συντομία: Ο Σωκράτης έλεγε πως δεν μπορείς να συζητάς ηθικά προβλήματα του τύπου πώς να ενεργεί κανείς δίκαια, ή αισθητικά «Το ζήτημα με συντομία: Ο Σωκράτης έλεγε πως δεν μπορείς να συζητάς ηθικά προβλήματα του τύπου πώς να ενεργεί κανείς δίκαια, ή αισθητικά προβλήματα, π.χ. εάν ένα πράγμα είναι ωραίο, παρά μόνο αν έχεις προηγουμένως καθορίσει τι εννοείς με τις λέξεις "δικαιοσύνη" και "ομορφιά". (Αυτό το ξέρουμε, εκτός από τον Πλάτωνα, και από τον Ξενοφώντα και από τον Αριστοτέλη). Μέχρι να γίνει αυτός ο καθορισμός, ώστε να έχουμε ένα κριτήριο στο νου μας με βάση το οποίο θα μπορούμε ν' αξιολογούμε ατομικές πράξεις ή αντικείμενα, δεν θα ξέρουμε για τι πράγμα συζητάμε, και η συζήτηση μπορεί να καταλήγει σε αδιέξοδο, επειδή οι συνομιλητές προσδίδουν διαφορετικές έννοιες στις ίδιες λέξεις. Εάν αυτό είναι σωστό, είπε ο Πλάτων, πρέπει να παραδεχτούμε ότι τέτοιες έννοιες όπως η δικαιοσύνη ή η ομορφιά έχουν πραγματική υπόσταση, γιατί, διαφορετικά, ποιο το όφελος να προσπαθούμε να τις προσδιορίσουμε; Είναι μάταιο να ψάχνεις να βρεις ένα γενικό πρότυπο, εάν αυτό είναι μόνο φανταστικό. Κατά συνέπεια, δίδασκε ότι υπάρχει ένας Τύπος (αρχαία ελληνικά: εἶδος ή ἰδέα) αυτών και άλλων εννοιών, ο οποίος δεν ήταν μια απλή έννοια που υπήρχε στο νου μας, αλλά είχε μια αιώνια και αμετάβλητη φύση, ανεξάρτητη απ' οτιδήποτε μπορεί να νόμιζαν οι άνθρωποι γι' αυτό. Αυτός είναι ο περίφημος χωρισμός, ή η επιβεβαίωση της χωριστής ύπαρξης των Ιδεών -που είναι χωριστές, δηλαδή, τόσο από τα συγκεκριμένα παραδείγματά τους στον κόσμο όσο και από τη σκέψη μας γι' αυτές· και η πίστη σε Ιδέες που υπάρχουν έτσι ανεξάρτητα συνιστά αυτό που είναι γνωστό ως η "πλατωνική θεωρία των Ιδεών". Το ότι η θεωρία αυτή προήλθε από τη σωκρατική απαίτηση για ορισμούς, αλλά ο Πλάτων την ξεπέρασε με αυτόν τον τρόπο, επιβεβαιώνεται από τον Αριστοτέλη.»

 [W.K.C. Guthrie, Σωκράτης, Μ.Ι.Ε.Τ.: Αθήνα 21991, σ.52-53]



Τι είναι, όμως αυτές οι Ιδέες; Πρόκειται για νοητές οντότητες, οι οποίες είναι αυθύπαρκτες. Δεν είναι κατασκευάσματα της δικής μας νοήσεως. Έχουν δική τους οντολογική υπόσταση και θα υπήρχαν ακόμη και αν δεν υπήρχε νόηση. Η υφή τους είναι ακατανόητη από την ανθρώπινη νόηση. Και όχι μόνον υπάρχουν, αλλά αποτελούν και τις αιτίες των αισθητών. Είναι εκ φύσεως αμετάβλητες και οντολογικά πλήρως επαρκείς και αποτελούν τα πραγματικά αντικείμενα της γνώσεως
Πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι η θεωρία των ιδεών δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη στις λεπτομέρειές της στα έργα του Πλάτωνα. Συχνά παρατηρούμε αντιφάσεις. Για παράδειγμα, αλλού ο φιλόσοφος εμφανίζεται κατηγορηματικός στο ότι «η Ιδέα είναι ένα καθόλου, διακριτό από τα καθ' έκαστα», ενώ σε άλλα σημεία δεν είναι τόσο κατηγορηματικός. Ή αλλού εισηγείται την άποψη ότι ο Θεός δημιουργεί τις Ιδέες, ενώ στα περισσότερα σημεία ο Πλάτωνας δέχεται ότι οι Ιδέες είναι αιώνιες και αδημιούργητες. Γενικώς αναφέρεται με προχειρότητα στα χαρακτηριστικά των Ιδεών. Απ' ότι φαίνεται περισσότερο τον ενδιαφέρει να αναφερθεί στην ύπαρξη των Ιδεών παρά στο να δώσει σαφείς λεπτομέρειες για τα χαρακτηριστικά τους. Είναι αξιοσημείωτο το ότι οι Ιδέες εισάγονται σαν να είναι ήδη αποδεκτές απ' όλους τους συνομιλητές των διαλόγων του. Πουθενά δεν γίνεται προσπάθεια να μας αποδείξει την ύπαρξή τους. Δηλαδή είναι μια άποψη η οποία προσφέρεται να γίνει αποδεκτή ως αξίωμα.

9 σχόλια:

  1. Κατά την γνώμη μου, η θεωρία των ιδεών που εισήγαγε ο Πλάτωνας ορίζεται ως,από την μία μεριά η ύπαρξη ιδεών ως γνωσιολογική προϋπόθεση για την γνώση των αισθητών πραγμάτων, και από την άλλη πλευρά, ως οντολογική προϋπόθεση για την ύπαρξη τους.Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι πραγματική γνώση μπορούμε να έχουμε μόνον για τον κόσμο των Ιδεών.

    Ο μύθος του σπηλαίου μας δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πως εννοούσε τις ιδέες του ο Πλάτων. Κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται σιδηροδέσμιοι και έγκλειστοι στο βάθος ενός σπηλαίου. Δεν βλέπουν τίποτε από τον έξω κόσμο. Είναι δεμένοι με τέτοιον τρόπο ώστε να μη μπορούν να στραφούν προς το άνοιγμα του σπηλαίου αλλά μόνο προς το εσωτερικό. Δεν έχουν δει ποτέ αυτούς που περνούν πίσω από τις πλάτες τους. Βλέπουν τις σκιές τους και ακούν τις φωνές τους. Θεωρούν μάλιστα ότι αυτές οι σκιές είναι που μιλούν και κινούνται[17]. Οι πραγματικοί άνθρωποι που κινούνται και μιλούν αντιστοιχούν στις Ιδέες του Πλάτωνα. Οι σκιές τους, αντιστοιχούν στα πράγματα του αισθητού κόσμου που είναι σκιές των Ιδεών. Οι άνθρωποι βλέπουν τα αισθητά και πλανώνται νομίζοντας ότι αυτά πραγματικά υπάρχουν. Στην πραγματικότητα, όμως –κατά την πλατωνική θεώρηση- αυτές που πραγματικά υπάρχουν είναι οι Ιδέες.

    Δεσπούδη Μαριάνθη Β,Α 1

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Η οποιαδήποτε λέξη και πιο συγκεκριμένα (η ομορφιά και η δικαιοσύνη) όπως αναφέρεται στο παραπάνω κείμενο, πρέπει να έχει ενα συγκεκριμένο ορισμό σύμφωνα με τον Σωκράτη 'ωστε να μπορούν να συνενοούνται μεταξύ τους.Όμως αυτές τις λέξεις δεν τις αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο όλοι οι ανθρωποι διότι σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η θεωρία των ιδεών είναι αυθύπαρκτη οντότητα η οποία προυπήρχε πρίν τον άνθρωπο ο οποίος χρησημοποιεί αυτές τις λέξεις στην καθημερινότητα του αν όμως του ζητηθεί να τις δώσει μια εννοια θα δυσκολευτεί παρολο που το ειπε διοτι ειναι ακατανόητη για την ανθρώπινη νόηση.



    Αθηνά Καπουράνη ΒΑ'1

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Η ώρα είναι 10:30, είμαι σπίτι, δεν έχουμε κυβέρνηση, αλλά αυτό που με καίει είναι ότι λόγω του δακτύλου μου δεν μπορώ να κάνω τίποτα... Και είμαι σε κατάσταση σοκ! Σε αυτήν την κατάσταση λοιπόν γράφω, και ελπίζω αυτά που γράψω να βγάλουν νόημα!

    Λοιπόν, ο Πλάτωνας λοιπόν πιστεύει πως κάθε συζήτηση (όσον αφορά έννοιες όπως η ομορφιά ή η δικαιοσύνη) είναι περιττή και αδιέξοδη, έως ότου ορίσουμε τις έννοιες αυτές. Και εκεί θέτει το εξής ερώτημα: Έχουν έννοιες τέτοιες πραγματική υπόσταση; Ή μήπως παραμένουν υποκειμενικές; Διότι εάν ισχύει το δεύτερο, είναι μάλλον μάταιο να προσπαθούμε να τις προσδιορίσουμε...
    Ο Πλάτωνας χαρακτηρίζει τα μοντέλα των εννοιών ως "Ιδέες". Και ποια η άποψη του για τις Ιδέες; Ότι είναι αιώνιες, αμετάβλητες και ανεξάρτητες από την ανθρώπινη φύση. Και από εκεί και ύστερα δεν ασχολείται με τις Ιδέες. Ή μάλλον ασχολείται, αλλά η θέση του δεν είναι ξεκάθαρη, και συχνά πέφτει σε αντιφάσεις.

    Όσον αφορά την προσωπική μου άποψη, οι Ιδέες είναι γενικά υποκειμενικές, όμως στηρίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να αλλάξουν). Ουσιαστικά, δεν μπορούμε να ορίσουμε ακριβώς ούτε την ομορφιά, ούτε τη δικαιοσύνη, αλλά ορίζουμε αυτές τις έννοιες βάσει τον κριτηρίων που έχουμε στα χέρια μας (π.χ. στην έννοια της δικαιοσύνης βάζουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και καταδικάζουμε την παραβίαση τους). Τέλος, διαφωνώ με τον Πλάτωνα στο ότι οι Ιδέες είναι ανεξάρτητες και αιώνιες. Θεωρώ ότι Ιδέες δεν υφίστανται δίχως την ύπαρξη του ανθρώπου, και εξαρτώνται άμεσα από αυτόν.

    ΥΓ1 Αυτό που κάνω μια αναδρομή των συναισθημάτων μου ως πρόλογο είναι όλα τα λεφτά έτσι;
    ΥΓ2 Πάλι πολλά έγραψα... Φτου μη με ματιάξω!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Να μη σας ματιάξω με τη σειρά μου! Ωραία τα σχόλια σας και μακάρι να σας μιμηθούν κάποιοι!

    Υ.Γ. Αθηνά, λίγη προσοχή στη διατύπωση των σκέψεών σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Τι είναι λέξεις; Τι μπορούμε να κάνουμε βάζοντας ορισμένες από αυτές σε μια σειρά; Αποτυπώνουμε σκέψεις . Τι είναι αυτό που ξεσηκώνει το νου ώστε μια λέξη να δημιουργεί διαφορετικές παραστάσεις στο νου του καθενός μας ; Πολύ σωστά πιστεύω όπως θέτει ο Σωκράτης πρέπει να καθορίσουμε το δίκαιο και το σωστό , χρησιμοποιώντας γεγονότα και την μετέπειτα εξέλιξη των πραγμάτων με θετική όψη .

    Π.χ.Το μαχαίρι όργανο κοπής ψωμιού , το ίδιο όργανο μπορεί να αφαιρέσει την ζωή κάποιου.

    Αυτά όλα βέβαια δεν μπορούν να αποτυπωθούν σαν καθορισμένες αίνοιες με αρχή και τέλος , δηλαδή δεν μπορώ να καταλάβω ότι υπάρχει κάτι δίκαιο και κάτι άλλο δικαιότερο.Το δίκαιο πιστεύω είναι δίκαιο . Ότι αφορά τις ιδέες ότι είναι πράγματα υπαρκτά και δεν έχουν σχέσει με τον κόσμο τον αισθήσεων και προέρχονται μέσα από το βάθος τον αίνοιων όπως λέει ο Πλάτων . Νομίζω ότι οι ιδέες έχουν σχέσει με τις αισθήσεις μας , γιατί οι παραστάσεις ,οι ήχοι ,οι μυρωδιές συμβάλουν στην δημιουργία πωλών εμπειριών , οι οποίες μεταδίδονται από γενιά σε γενιά με έναν απίστευτο μηχανισμό .

    Ιορδάνης Αράπογλου ΒΑ1

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Κατα την γνωμη μου οι "ΙΔΕΕΣ" αποτελουν τις ουσιες των μη αισθητων και αναγνωριζονται μονο απο τον νου μας.Ο Πλατωνας υποστηριξε οτι ο αισθητος κοσμος αποκτα νοημα ,επειδη αναφερεται στις ιδεες,τις προυπαρχουσες νοητες και αναλλοιωτες ουσιες των πραγματων. Οι εμπειριστες φιλοσοφοι υποστηριξαν οτι η ουσια αρα και το νοημα των πραγματων προκυπτει απο την εικονα που σχηματιζουμε για αυτα στο νου μας.


    Ασλανίδου Ευριδίκη ΒΑ1

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Η θεωρία των Ιδεών κατά τον Πλάτωνα είναι τα αιώνια αρχέτυπα των αισθητών,υλικών παραγματών,που γίνονται αντιληπτές μονο με την λογική και όχι με τις αισθήσεις.Τα αισθητά αντικείμενα τα θεωρεί κατώτερα,υλικά και φθαρτά είδωλα των Ιδεών, οι οποίες τα μορφοποιούν.Ο Πλάτωνας λοιπόν αναγνωρίζει δύο διαφορετικούς κόσμους,τον νοητό κοσμο που είναι ο μόνος πραγματκός ενώ ο αισθητός εισαι η σκιά και η αντανάκλαση του νοητού. Οι Ιδέες κατά τον Πλάτωνα είναι αυθύπαρκτες οντότητες και αποτελούν τα πρότυπα βάσει των οποίων ο δημιουργός έπλασε τα όντα.


    Αδαλοζίδου Ειρήνη Βα1

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Βασικα εχω μπερδευτει και θελω να το συζητησουμε ολο αυτο μεσα στην ταξη κυριε γιατι νωθω πως εχω χαθει και χρειαζομαι το φωτισμενο δρομο και τη καθοδηγηση του φιλοσοφου:P
    αν εχω καταλαβει καλα ο Σωκρατης πως δεν μπορουμε για ηθικα θεματα αν δεν εχουμε προσδιορισει πρωτα τις καταλληλες εννοιες..επομενως,αν οντως εχω καταλαβει σωστα συμφωνω με τον Σωκρατη...
    βεβαια στην δικη μας εποχη οπου οι λεξεις και οι εννοιες εχουν παρει ποικιλες εξηγησεις και μορφες εχουμε καταντησει αλλα να λεμε και αλλα να καταλαβενουμε..μεχρι τωρα ψηφιζω Σωκρατη :P
    Τωρα απο την αλλη αν κατατοπιζομαι σωστα ερχεται ο Πλατων να πατισει πανω στη θεωρια του Σωκρατη και να την ξεπερασει λεγοντας πως αφου μερικες λεξεισ και εννοιες εχουν ποικιλες εξηγησεις σημαινει πως δεν ειναι απλες ιδεες..εν μερει συμφωνω μαζι του..αλλα κατα τη γνωμη μου το να μπουμε σε μια τετοια διαδικασια ειναι περισσοτερο θεωρητικη..οποτε χωρισ να το αντιλαμβανομαστε μενουμε στη θεωρια του Σωκρατη..δηλαδη δινουμε εξηγησεις σε λεξεις,φρασεις.καταστασεις και εννοιες με σκοπο να συνεννοηθουμε..
    αν παλι δεν εχω καταλαβει καλα το σχολιο αυτο ειναι τελιως αστοχο οποτε ενημερωστε με για να σβηστει:P και φυσικα εξηγηστε μου και τα σωστα :P
    Xριστίνα Μουφτόγλου ΒΑ2

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Χριστίνα, ο Πλάτωνας έχει μια αγωνία να θεμελιώσει την ύπαρξη ενός κόσμου που να είναι άφθαρτος, αναλλοίωτος, αμετάβλητος. Έτσι θα αντιμετωπίσει τις εμπειρίες του από έναν κόσμο που καταρρέει, χωρίς σταθερές και βεβαιότητες.
    Ιορδάνη,οι λέξεις για να συνεννοούμαστε πρέπει και να είναι γραμμένες σωστά
    Μαριάνθη, πράγματι η αλληγορία του σπηλαίου μας φανερώνει πως βλέπει ο Πλάτωνας τον κόσμο των Ιδεών. Βέβαια δεν μας λέει πού βρίσκονται αυτές.
    Ειρήνη ωραία το σχόλιο σου
    Ευρυδίκη, αν κατάλαβα καλά συμφωνείς με τους Εμπειριστές (κυρίως Λοκ και Χιουμ)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.